Effluent als kansrijke oplossing voor de glastuinbouw

Technisch gezien kan het. Qua wet- en regelgeving mag het. En de glastuinbouwsector is positief. Het gebruik van gezuiverd effluent als gietwater zou een kansrijke oplossing zijn om stappen te zetten richting duurzaamheid en circulariteit. “Ruim tien jaar geleden hadden mensen nog hun bedenkingen over het hergebruik van afvalwater”, zegt Margreet Schoenmakers van Glastuinbouw Nederland. “Maar dat is verleden tijd. Tegenwoordig is iedereen ervan doordrongen dat dit een goede mogelijkheid is. En je kunt de waterkwaliteit prima borgen.”

Er is al eerder gekeken naar de toepasbaarheid van opgewerkt effluent voor gietwater in de kassen, vertelt Schoenmakers. Dat bleek goed haalbaar, maar financieel nog geen reële optie. “De distributie van dat water naar de glastuinbouw bleek toen te kostbaar. Intussen zijn er in onze sector veel discussies over het gebruik van grondwater, want hier mag steeds minder van worden onttrokken uit de ondergrond. We moeten op zoek naar alternatieven.”

1+1=3

De problematiek die Schoenmakers schetst, zorgde ervoor dat de inzet van effluent weer om de hoek kwam kijken. “Op regioniveau is deze waterbron voor de glastuinbouw een belangrijke kanshebber”, zegt ze. “Als je het effluent goed zuivert, heeft het een goede kwaliteit. Je kunt het prachtig hergebruiken in plaats van naar zee af te voeren. Toen dachten we: we tuigen hier samen met belanghebbenden een project voor op. Dan heb je 1+1=3.” Het TKI-project waar Schoenmakers op doelt, heet ‘Borging van effluent rwzi voor glastuinbouwsector’ en is onlangs succesvol afgerond. Onderzocht is wat het hergebruik van effluent betekent voor de hele keten. Van de leverancier van dit afvalwater – het Hoogheemraadschap van Delfland – tot de consument, die bereid moet zijn om tomaten en andere gewassen te eten die zijn gekweekt met gezuiverd effluent.

In de startblokken

“We hebben gekeken naar verschillende aspecten die in verband staan met het borgen van de waterkwaliteit van het effluent”, vertelt Nienke Koeman, onderzoeker bij KWR. “Technisch gezien zijn er geen bezwaren. Daarnaast zijn er geschikte sensors op de markt voor een adequate monitoring. Ook de acceptatie hoeft geen showstopper te zijn: wanneer de waterkwaliteit in orde is, zijn tuinders bereid om het effluent te gebruiken. En vanuit de Nederlandse en Europese wet- en regelgeving of vanuit de handel zien we geen belemmering. Wel moeten we nog meer kennis vergaren over de meest geschikte parameters voor het testen van de microbiologische veiligheid. In plaats van de gebruikelijke E. coli moeten we aandacht hebben voor plantpathogenen en humane pathogenen. Met de kennis die nu op orde is, staat iedereen in de startblokken. Op het moment dat gezegd wordt: dit water mag gebruikt worden, is voldoende kennis beschikbaar om in actie te komen. Het is nu aan de telers en aan de waterschappen om dit mogelijk te maken.”

Brug naar de praktijk

Dat die brug naar de praktijk nog in de steigers staat, kan Mariska Ronteltap van het Hoogheemraadschap van Delfland bevestigen. Als technoloog benadrukt zij dat het afgeronde project vooral was bedoeld om vanuit verschillende invalshoeken de mogelijkheid voor het gebruik van effluent in de glastuinbouw op rij te zetten. Ronteltap: “Het was geen opmaat naar een daadwerkelijke toepassing op de korte termijn, maar vooral een belangrijke bijdrage aan een grote en ingewikkelde discussie. Het nuttig inzetten van effluent is een van onze topprioriteiten richting duurzaamheid en circulariteit. Voor toepassingen in de glastuinbouw moet het afvalwater worden gezuiverd, en Delfland doet al extra investeringen in het verbeteren van die zuivering. Daarnaast hebben we op verzoek van een tuinderscoöperatie recent in Hoek van Holland op de zuivering Nieuwe Waterweg een collectieve zuivering gebouwd, die gewasbeschermingsmiddelen en medicijnresten uit het effluent verwijdert. Vanuit de Europese regelgeving moeten we in de toekomst op alle rwzi’s extra zuiveringsstappen maken voor het verwijderen van microverontreinigingen zoals medicijnresten. Onze hoofdtaken zijn droge voeten en schoon water. Het aanleveren van gietwater voor de glastuinbouw is in principe een andere tak van sport, met onder meer een eigen financiële structuur en een andere kwaliteitsborging. We moeten de puzzel nog leggen hoe deze ketenactiviteit moet worden ingericht, samen met alle stakeholders.”

Complexiteit rond effluent

Zowel Ronteltap als Schoenmakers vinden het heel nuttig dat met het project ‘Borging van effluent rwzi’s voor glastuinbouwsector’ nu alle nationale en Europese wet- en regelgeving rond hergebruik van effluent netjes op een rij staat. “Zo’n overzicht hadden we nog niet”, vertelt Schoenmakers. Ronteltap vult aan: “En het is ontzettend waardevol dat we met zoveel verschillende partners buiten onze eigen organisatie aan tafel zaten. Het is nog niet zo dat we op korte termijn afspraken kunnen maken over het sluiten van de kringloop. Maar we hebben wel ons netwerk enorm vergroot en weten wie we moeten bellen zodra we zover zijn om de volgende stap te zetten. Behalve de glastuinbouw zijn ook andere partijen geïnteresseerd in ons effluent, zoals drinkwaterbedrijven, landbouw en industrie. Zelf zijn we ook een geïnteresseerde partij, onder meer voor het beschermen van de dijken. Daarnaast is ons effluent niet de enige zoetwaterbron in de omgeving. We moeten met de hele organisatie bepalen hoe de levering van effluent aan de glastuinbouw zich verhoudt tot alle andere taken van het hoogheemraadschap.”

Gemeenschappelijke basis

Hoewel begrip bestaat voor deze gecompliceerde puzzel en de tijd die hiermee gemoeid gaat, hoopt de glastuinbouw op een voortvarende aanpak. Maar de tijden zijn veranderd, realiseert Schoenmakers zich. “Waar we eerst dachten: we zijn als glastuinbouw de enige die iets ziet in het gebruik van effluent, is dat niet langer meer zo. Dat is logisch, want de hele wereld van waterbeschikbaarheid is gaan kantelen vanwege klimaatverandering, de druk op het grondwater en meer factoren. Daarom zijn meer partijen anders naar datzelfde effluent gaan kijken.” Voor de glastuinbouw is het wel essentieel dat op korte termijn meer duidelijkheid komt over de beschikbaarheid van het effluent, geeft Schoenmakers aan. Pas dan kunnen zij hierop acteren. Ambities en tijd moeten op elkaar worden afgestemd om deze kans voor de hele regio niet te missen, vindt zij. “Anders kunnen wij op dit spoor niet door en moeten we op zoek naar een alternatief. Wat ik heb ervaren, is dat het TKI in zo’n ingewikkelde kwestie als deze een goede omgeving is om als partijen samen te werken en tot eenduidige resultaten te komen. Toen we van start gingen was het effluent een heel grote kanshebber. Maar soms word je ingehaald door de tijd. Door de huidige problematiek zijn er meer factoren die meespelen. De resultaten die er nu liggen, daarover zijn we het eens. Vanuit deze gemeenschappelijke rapportage kunnen we verder.”

Samenwerkingspartners

Het project ‘Borging van effluent rwzi voor glastuinbouwsector’ kwam tot stand met de volgende samenwerkingspartners: Achmea, Evides, Greenport West-Holland, Groen Agro Control, Hoogheemraadschap Delfland, KWR Water Research Institute, Sendot, Stichting Control in Food & Flowers (SCFF), Stichting Food Compass, Stichting Kennis in je Kas, Stimuleringsbudget Emissiebeperking Glastuinbouw (STOWA), Topsector Tuinbouw en Topsector Water & Maritiem.