Ondergrondse waterberging maakt stedelijk gebied klimaatbestendig

Onlangs is een driejarig onderzoek naar de zogenoemde Urban Waterbuffer (UWB) – een circulair watersysteem – positief afgesloten. Met de UWB wordt ondergrondse waterberging in stedelijk gebied mogelijk gemaakt. Het concept is via enkele uitgebreide praktijkproeven uitvoerig getest in het TKI-project Urban Waterbuffer. Een breed consortium van kennisinstituten, ingenieursbureaus, uitvoerders, toeleveranciers en eindgebruikers werkte mee aan het opstellen van een digitale handreiking. Deze biedt praktische handvatten om uitdagingen rondom wateroverlast en droogte geïntegreerd aan te pakken en op te lossen.

Inspelen op weersextremen

Uitgedroogde parken en lage grondwaterstanden; het zal weinig mensen zijn ontgaan. Het droge voorjaar van 2020 laat zien dat we steeds frequenter te maken krijgen met weersextremen. Tegelijkertijd komen hevige piekbuien steeds vaker voor. Het concept van de Urban Waterbuffer (UWB), een TKI-onderzoek dat in december 2016 van start ging, speelt hierop in door in het najaar bij overschot of overlast hemelwater op te slaan, zodat dit in het droge voorjaar en in de zomer kan worden teruggewonnen en benut. De integrale benadering maakt de UWB een geschikte oplossing om stedelijk gebied op een duurzame manier klimaatbestendig te maken.

Uitgebreide praktijkproeven

Via enkele uitgebreide praktijkproeven is in het TKI-project Urban Waterbuffer het concept uitvoerig getest. De eerste UWB is in Rheden gebouwd, waar met een minimaal ruimtebeslag het hemelwater snel wordt afgevoerd en het grondwater aangevuld. Ook Rotterdam behoorde tot de veldproeflocaties. Hier onderzocht het TKI-consortium wat de aangelegde UWB betekent voor de mogelijkheden van ondergrondse berging van hemelwater in stedelijk gebied. Het water kan na zuivering, opslag en terugwinning worden benut voor bijvoorbeeld de irrigatie van voetbalvelden, zoals nu bij Sparta Rotterdam gebeurt. Daarmee wordt de druk op het drinkwaternetwerk gereduceerd, wat bijdraagt aan een duurzamere en robuustere watervoorziening. Daarnaast houden bewoners in de wijk droge voeten en is er meer zoetwater beschikbaar in periodes van droogte. Bert de Doelder, adviseur bij het Ingenieursbureau gemeente Rotterdam over het resultaat: “De opgave is om Rotterdam klimaatbestendig te maken. Een Urban Waterbuffer biedt daarvoor een oplossing die zijn waarde heeft bewezen. Ik ben trots dat de gemeente Rotterdam heeft meegewerkt aan het realiseren van een Urban Waterbuffer in onze stad en aan de handreiking, zodat ook andere eindgebruikers hun stad veerkrachtig kunnen inrichten.”

Waterkwaliteit van belang

De waterkwaliteit is van groot belang voor verschillende onderdelen van het UWB-concept, zoals voor het risico op verstopping van de infiltratiebron of het voldoen aan lokale achtergrondwaarden of nationale streefwaarden. Bij voldoende verblijftijd van het opgevangen hemelwater in de ondergrond kan het risico op besmettingen bij hergebruik door bijvoorbeeld bacteriën sterk worden gereduceerd.

Verbinden van wateropgaven

Op basis van de directe baten is de businesscase van de UWB (nog) niet positief. Er treden door de UWB wel neveneffecten op die anders niet zouden voorkomen. Na verloop van tijd is daarmee de verwachting dat de businesscase wel sterker zal worden, aangezien tijdens langdurige droogte de druk op de leveringszekerheid toeneemt, evenals de differentiatie en configuratie in geleverde waterkwaliteit. De UWB heeft de potentie om deze verschillende wateropgaven in de stad met elkaar te verbinden.

Hydrologische en ruimtelijke oplossingen

Hydrologisch gezien biedt de UWB een oplossing bij zowel wateroverlast als waterafvoer, en ook bij een watervraag naar (irrigatie)water voor groen, fonteinen, vijvers of het hanteren van een stabiel grondwaterpeil. In ruimtelijk opzicht betekent de UWB een compacte oplossing, in te passen bij herstructureringsopgaven van binnenstedelijke gebieden als minimaal 10.000 m² openbare ruimte wordt afgekoppeld. Daarmee is de UWB een goede oplossing om een watervraag, ruimtelijke kwaliteit, vergroenen, waterbewustzijn en reductie van hittestress te combineren.

Praktische handvatten

De digitale handreiking die op grond van het onderzoek is opgesteld, biedt praktische handvatten om uitdagingen rondom wateroverlast en droogte geïntegreerd aan te pakken en op te lossen. Het TKI-onderzoek is mede gefinancierd uit de Toeslag voor Topconsortia voor Kennis en Innovatie (TKI’s) van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat. Behalve KWR bestaan de uitvoerende partijen uit: Wareco, Field Factors, Codema B-E De Lier, Evides Waterbedrijf, Gemeente Rotterdam, Gemeente Den Haag, Gemeente Rheden, Hoogheemraadschap van Delfland, Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard, Stowa en Stichting Rioned.