“Praktijkdemonstraties zeggen meer dan cijfers op papier”

Praktijkdemonstraties hebben laten zien dat met de juiste meertrapsfiltratie de waterkwaliteit in de glastuinbouw kan worden verbeterd. Dat maakt het water in de kas herbruikbaar; een goede stap in de richting van circulariteit. “Zo’n proef is zichtbaar voor iedereen”, zegt Rob Zwaard van UVAR Holland B.V., leverancier van de techniek. “Voor mensen uit de praktijk zegt het blote oog meer dan cijfers op papier.”

De Nederlandse overheid en de glastuinbouwsector hebben afspraken gemaakt om lozingen terug te dringen. Doel hiervan is een (nagenoeg) nulemissie van meststoffen en bestrijdingsmiddelen in 2027. Dit betekent onder meer dat het drainwater – het voedingswater van gewassen dat niet wordt opgenomen – een tweede leven krijgt in de kas, in plaats van dit af te voeren naar het watersysteem. In het TKI-project ‘Voorkomen en bestrijden emissies kasteelten 2’ is onder meer een praktijkdemonstratie van meertrapsfiltratie uitgevoerd bij komkommerteler Verhoeven QH B.V. “We waren geswitcht van verhitten naar ozon om drainwater te ontsmetten”, vertelt voormalig eigenaar Ad Verhoeven. “En ik had het idee dat dit iets vuiler water opleverde dan voorheen. Omdat de druppelaars naar het gewas daardoor verstopt kunnen raken, moest dit anders. En ook om schoon uitgangswater te hebben, waardoor je minder hoeft te spuien of door te spoelen. Daarom was ik geïnteresseerd in de filtratieproef.”

Geen uniform filtratiesysteem

Op de markt zijn verschillende filtratiesystemen voor de glastuinbouw beschikbaar, vertelt technologieleverancier Zwaard. “Dat komt omdat elke teler anders is”, zegt hij. “Gaat het bijvoorbeeld om groententeelt of bloementeelt? Eenjarig of tweejarig gewas? En waar komt het water vandaan? Is het regen-, oppervlakte- of grondwater? Daarbij komen nog de seizoensverschillen, die bijvoorbeeld zorgen voor variaties in waterbeschikbaarheid en vervuiling door algengroei als gevolg van zonlicht. Het is dus niet zo dat je voor elke klant het hele jaar door dezelfde oplossing hebt. We werken in onze kennisontwikkeling over deze materie veel samen met onderzoekers, onder andere van Wageningen University & Research. Toen zij voor dit project aangaven te willen zoeken naar een uniform filtratiesysteem, zei ik op voorhand dat dat niet zou lukken. Maar wij wilden wel graag meewerken om te zien hoever we zouden komen.”

Wisselend beeld

Voordat aan de praktijkdemonstratie werd begonnen, is bij twintig telers de waterkwaliteit gemeten. Dit vertelt Nienke Koeman, werkzaam bij KWR Water Research Institute. De onderzoeker heeft veel kennis over waterstromen en waterbehandeling in de glastuinbouw. “We hebben gekeken naar het aantal deeltjes, de grootte van die deeltjes en parameters zoals organische stof en elementen waaronder natrium en calcium.” Daar kwam een heel wisselend beeld uit naar voren, wat past bij de eerdere observaties van Zwaard. Ook werd in deze studie gekeken naar de doeltreffendheid van verschillende filtratiesystemen. Koeman: “Hierover was nog weinig bekend. Op papier ontwikkelden we een filterstraat, die is uitgeprobeerd tijdens een pilot bij de business unit Glastuinbouw van Wageningen University & Research in Bleiswijk. In proefkassen konden we onder gecontroleerde omstandigheden testen doen. De volgende stap waren demonstratieproeven, waaronder die bij Verhoeven QH B.V.”

Meertrapsfiltratie

De meertrapsfiltratie die in de kassen van Verhoeven werd geïnstalleerd, bestond uit een screenfilter en een discfilter. Twee van de drie technieken die UVAR Holland B.V. aan glastuinbouwers kan leveren. “Hoewel de glastuinbouw nog best een negatief imago heeft als het gaat om de waterkwaliteit, loopt deze sector hierin ver vooruit”, vindt Zwaard. Als verkoper van filtratietechnieken ziet hij de vraag naar steeds fijnmaziger filtreren groeien. “Want volgens de Kaderrichtlijn Water moet vanaf 2027 elke druppel water die erin gaat, gebruikt worden. Moderne glastuinbouwbedrijven zijn al 100 procent circulair. Voor het fijne filtreren wordt vaak gekeken naar nano- en ultrafiltratie. Maar wij zijn specialist in de voorfiltratie, die je overal kunt toepassen. Wanneer je meerdere stappen achter elkaar zet, kom je tot een schoner eindresultaat. Zo blijkt nu duidelijk.”

De hele sector vooruithelpen

Verhoeven is enthousiast over de resultaten. Hij vertelt dat hij zo op het oog al kon zien dat het water met de meertrapsfiltratie schoner was dan voorheen. Daarom zou hij het filtratiesysteem van harte bij andere telers aanbevelen. “Voor betrouwbaar water het hele jaar door”, voegt hij eraan toe. Aan het eind van de proef is bij Verhoeven een open dag gehouden. “Zodat onze klanten hier kennis van konden nemen”, vertelt Zwaard. Hij noemt bewustwording bij de installateurs die het verhaal naar eindgebruikers moeten vertellen, de belangrijkste output van het project. “Als we met zijn allen dit pad gaan volgen, helpen we daarmee de hele sector vooruit.” Gevraagd naar de uitdagingen die er nog zijn om de meertrapsfiltratie breed in te zetten, komt het antwoord niet uit technische maar uit bestuurlijke hoek. “Er zijn verschillende leveranciers van deze filters”, vertelt Zwaard. “En als je denkt: een 100 micronfilter is overal hetzelfde, heb je het mis. Bij de één zorgt zo’n filter voor een verwijdering van 15 procent, bij de ander is dat 70 procent. In beide gevallen mag de leverancier het een 100 micronfilter noemen. Daarom moeten hier duidelijke richtlijnen voor komen, en we zijn hierover met meerdere partijen in gesprek. Vanuit de glastuinbouwsector zou dit gestimuleerd moeten worden.”

Het werken in TKI-verband

Het werken in TKI-verband is Zwaard naar eigen zeggen prima bevallen. “We hebben er veel energie in gestopt en ook terug gekregen. Vanuit het bedrijfsleven willen we meestal sneller gaan dan bij de overheid. Als je die twee bij elkaar brengt, krijg je een heel mooie resultante.” Over die interessante wisselwerking is Verhoeven het eens. Voor hem was het de eerste keer om mee te draaien in een TKI-project. Hij vond het een boeiende ervaring om op deze manier een nieuwe techniek uit te proberen, zodat ook andere telers daar hun voordeel mee kunnen doen. Toch schetst hij ook een ‘maar’ bij dergelijke projecten. “Zo’n proef is natuurlijk ook best spannend, want er hangt een bedrijfsrisico aan vast. In ons geval is het goed uitgepakt, maar we hadden op voorhand wel maatregelen genomen. Als de filtratie niet zou werken, konden we met het omdraaien van een paar kranen weer terug naar de oude situatie.” Dat hij deze ‘escape’ wilde inbouwen, werd door de onderzoekers goed begrepen, vindt Verhoeven. “Je merkt dat zij onderzoek doen vóór de praktijk. Daardoor luisteren ze goed naar onze behoeften.”

Samenwerkingspartners

Het project ‘Voorkomen en bestrijden emissies kasteelten 2’ is een vervolg op een eerder gelijknamig project en behelst werkpakket 2, dat gericht is op de invloed van filtratie. Het kwam tot stand met de volgende samenwerkingspartners: Agrozone BV, Elektravon/Haket, Fiber Filtration, Hortispeed, KIJK io/Glastuinbouw Nederland, KWR Water Research Institute, LNV, Moor Filtertechniek, Priva Horticulture BV, Stowa, Topsector T&U, UVAR Holland BV, WUR en YARA.