Zo gebruik je warmte en waterstof voor een échte energietransitie

Toen Power-to-X in 2016 van start ging, was het een voorbeeld van cross-sectorale samenwerking tussen ‘Water’ en ‘Energie’ met het oog op de transitie naar een circulaire economie. De aanpak om verschillende deelsystemen – elektriciteit, warmte, waterstof en water – met elkaar te combineren, was vernieuwend. Aanleiding voor Aveco de Bondt om aan te haken. “Het sloot precies aan op onze ambitie om actief bij te dragen aan de energietransitie”, zegt Luc Ponsioen, Adviseur Water bij het ingenieursbedrijf. “Grofweg draaide het project erom dat je duurzaam opgewekte energie gaat opslaan en – zo nodig – transporteren in de vorm van warmte en waterstof. Waterstof wordt omgezet elektriciteit, bijvoorbeeld in elektrische voertuigen. En een warmtenet met warmtekoude-opslag zou het gasnet kunnen vervangen. Die twee bestaande technieken toepassen, en ook nog eens op wijkniveau, vonden we bijzonder interessant. Iets om met je neus bovenop te zitten.”

Versneld energieneutraal

Als locatie voor Power-to-X werd gekozen voor de wijk Rijnhuizen in Nieuwegein. “De gemeente zag het initiatief als grote kanshebber om de energietransitie te versnellen”, weet Ponsioen, die gedurende het traject als adviseur vele uren in het gemeentehuis doorbracht. “Het sloot mooi aan op de ambitie van Nieuwegein om in 2040 energieneutraal te zijn.” Op het terrein van Watertransportmaatschappij Rijn-Kennemerland (WRK) verrees een 9 MWp zonnepark voor het opwekken van elektriciteit. Behalve voor het net wordt de elektriciteit straks ook aangewend voor de productie van waterstof. Het ultrapuur water dat hiervoor nodig is, zou kunnen worden geproduceerd uit opgevangen regenwater vanaf de zonnepanelen. Daarnaast kan een deel van de zonnestroom worden gebruikt om de warmte die ’s zomers uit het ingenomen Lekwater op het WRK-terrein wordt gewonnen, naar een hoger temperatuurniveau te brengen en op te slaan in de bodem.

Lastige business case

Om het aan te leggen warmtenet rendabel te maken voor de nieuwe woonwijk die in Nieuwegein zou verrijzen, moesten vele berekeningen worden gemaakt. Ponsioen: “Het ging om Hoge Temperatuur Opslag van warmte op een plek waar bestaande leidingen ver uit elkaar liggen. KWR zocht precies uit hoe de warmte zich ondergronds zou verspreiden. Het aantal geplande woningen dat op het warmtenet kon worden aangesloten bleek te laag om de business case rond te krijgen voor een toekomstige energieleverancier. Dat was lastig. Het bestemmingsplan moest worden gewijzigd om meer huizen te kunnen bouwen. Uiteindelijk konden we toch geen energiebedrijf vinden dat er op korte termijn brood in zag. Er moest een groot warmtenet worden aangelegd, dat is een flinke investering.”

Regionale Energiestrategie

Heeft het project wat betreft de warmte-component daardoor gefaald? Ponsioen haast zich om dit te weerleggen. “Zeker niet! Bij Aveco de Bondt zijn we heel actief met de Regionale Energiestrategie, een nationaal programma waarin elke energieregio zijn eigen keuzes ontwikkelt om de CO2-uitstoot te verminderen. Dan praat je over wijkniveau, precies waar het in Power-to-X over ging. Alle opgedane kennis is hierin toepasbaar. We hebben geleerd wat potentie heeft en wat niet. Dit verhoogt de waarde en kwaliteit van de adviezen die wij kunnen uitbrengen, bijvoorbeeld naar gemeenten en provincies.”

Instap van lokale ondernemer

Waar Power-to-X nog niet heeft geleid tot de aanleg van een warmtenet in Nieuwegein, heeft het wel een impuls gegeven aan de transitie naar waterstof met betrekking tot mobiliteit. Dit is mede te danken aan een lokale ondernemer: Jos Scholman Aannemingsbedrijf. “Begin 2019 namen we het besluit om een serieuze duurzaamheidsslag met ons bedrijf te maken”, vertelt directeur Robert Scholman. “We verrichten veel werk in de grond-, weg- en waterbouw. Daar is zwaar materieel met dieselmotoren voor nodig. In plaats van elektrificatie kozen we voor waterstof. Puur vanuit geloof. In onze business case hebben we gekeken naar wat een goede ontwikkeling is. Niet alleen vanuit ons eigen bedrijf, maar ook om een bijdrage te leveren aan de energietransitie. En om als katalysator te willen fungeren voor het gebruik van waterstof voor personenvervoer. We zochten naar een goede invulling van onze missie.”

Hysolar

Op nog geen kilometer afstand van Scholman bleek de oplossing te liggen. Via een dealer van Hyundai werd de ondernemer attent gemaakt op het werk van het nabijgelegen KWR aan de productie van waterstof. De connectie was snel gemaakt. In een joint venture tussen Jos Scholman Aannemingsbedrijf en Allied Waters – een van de samenwerkingspartners van Power-to-X – werd Hysolar opgericht. Scholman: “Met Hysolar gaan we op het terrein naast KWR een elektrolyser realiseren, een soort fabriek om groene waterstof te maken met het zonnepark dat daar ligt. En we bouwen een openbaar waterstoftankstation op ons eigen terrein.” Een prachtig vervolg op Power-to-X en een gedurfde investering van een vooruitstrevende ondernemer. Wat was er gebeurd als Scholman niet op deze mogelijkheid was geattendeerd? Zonder te twijfelen kaatst Scholman deze vraag terug. “Je kunt net zo goed vragen wat er was gebeurd als wij niet op KWR waren afgestapt. Soms heb je het geluk dat twee paden elkaar precies op het juiste moment kruisen. KWR heeft de praktijk nodig om hun wetenschappelijke rol te kunnen vervullen. En wij hebben hen nodig in het kader van de energietransitie van ons hele wagenpark. Ook zonder KWR waren we deze weg ingeslagen, al had het dan misschien allemaal langer geduurd.”

Vernieuwingen verder brengen

Ook Jos Boere, directeur van Allied Waters, is bijzonder te spreken over de samenwerking met Scholman in Hysolar. “Dat we in het vervolg op Power-to-X nu groene waterstof naar de markt brengen en beschikbaar maken voor lokale afnemers, betekent een enorme impact. Om concrete stappen richting een circulaire economie te maken, heb je uiteindelijk een gezond verdienmodel nodig. Vaak wordt gezegd dat de overheid dit maar moet regelen, maar dat vind ik te gemakkelijk. Al is het natuurlijk wel belangrijk dat de overheid in de aanloopfase ondersteunt. Daarom heb ik heel erg gezocht naar bedrijven die zeggen: dit wil ik en daar stem ik mijn bedrijfsstrategie op af. Scholman is zo’n bedrijf dat zelf de trekkracht levert om dit soort vernieuwingen verder te brengen. Dat getuigt van lef, iets wat je gelukkig meer en meer in het mkb vindt.”

Voorbeeldfunctie

De grote stappen die Scholman richting duurzaamheid maakt, steekt hij niet onder stoelen en banken. Zo ging de lancering van de eerste waterstoftrekker van zijn bedrijf samen met een congres en heeft zijn bekendheid ertoe geleid dat Scholman Aannemersbedrijf is genomineerd voor Greenfluencer 2020; een onderscheiding voor groene vernieuwers. Scholman denkt dat zijn bedrijf een voorbeeldfunctie heeft voor andere ondernemers die serieuze stappen richting de energietransitie willen maken. En hij kijkt uit naar het openbare tankstation dat volgend voorjaar opengaat. “Iedereen met een waterstofauto zullen we daar met alle egards ontvangen.”