Rioolwatermetingen op aanvraag voor trendmetingen bij lokale uitbraken van infectieziektes

Rioolwatermetingen op landelijk niveau hebben hun meerwaarde bewezen voor de bestrijding van het Coronavirus. Voor een handelingsperspectief van de GGD ligt de meerwaarde van deze methode juist bij de inzet op lokale schaal en ‘on-demand’ bij hot-spots of kwetsbare locaties. Maar de installatie en bedrijfsvoering van meetkasten op veel punten in het rioolnetwerk die daarvoor nodig zou zijn, is complex, weinig flexibel en duur. Er is behoefte aan een eenvoudige, snelle en ‘on-demand’ technologie.

Technologie

In dit project is een systeem ontwikkeld voor ‘on-demand’ lokale rioolwatermetingen. Het systeem is eenvoudig, goedkoop, snel en flexibel inzetbaar. Op een fijne ruimtelijke schaal kunnen er trends van COVID-19, maar ook van andere infectieziekten, mee worden gemeten.

Uitdaging

We hebben een systeem voor ‘on-demand’ rioolsurveillance met passive samplers voor SARS-CoV-2 ontwikkeld en gevalideerd. Samen met de gezondheids- en waterpartners is geëvalueerd welk handelingsperspectief dit systeem oplevert. Onderzoek is uitgevoerd naar materialen voor een hoge opbrengst, gevoeligheid, alternatieven voor debietmeting en het bepalen van nieuwe Variants-of-Concern, zoals de Omikron-variant. Nu COVID-19 is overgegaan van een pandemie naar een endemische infectie, is het van belang om te onderzoeken voor welke andere doelen de rioolsurveillance de volksgezondheid van dienst kan zijn. Daarom zijn ook andere infectieziekten binnen dit project onderzocht.

Oplossing

Voor de watersector levert dit project een maatschappelijke verbreding op van de functie van rioolwatermetingen naar informatievoorziening over de publieke gezondheid. Door te helpen met het lokaliseren van infectie-hotspots, komt hier een aanpak uit voort die aansluit bij de huidige nationale rioolsurveillance en die meer handelingsperspectief oplevert voor de GGD. Internationaal bestaat veel aandacht voor rioolsurveillance en er is behoefte aan een dergelijke aanpak. De Nederlandse watertechnologie heeft hierin een voorlopersrol.

Resultaten

Het project heeft een unieke samenwerking tot stand gebracht tussen de gezondheids- en waterwereld. Gaandeweg zijn meer GGD’s bij het onderzoek betrokken geraakt en hebben zij ‘on-demand’ casussen aangeleverd. Het onderzoek heeft zich daarmee gericht op actuele vragen van de GGD’s over het gebruik van rioolmonitoring als informatiesysteem om hun werk beter te kunnen doen. Het ging bijvoorbeeld over de vraag of contact tracing of quarantaine nog effectief zijn, of dat de variant of infectieziekte al breder is verspreid. Of: hoe verhoudt zich de informatie vanuit het riool (ondergronds) tot de patiëntgegevens (bovengronds)? En ook: zijn eventueel genomen maatregelen effectief, of gaat het virus nog ongezien rond en kunnen nieuwe gevallen worden verwacht?

Naast nieuwe varianten van SARS-CoV-2 (omicron subtypes) hebben we in dit project laten zien dat de methode ook werkt voor andere infectieziekten zoals apenpokken (monkeypox), hepatitis A en de bof.

Rioolsurveillance werkt zowel op het niveau van een stad en wijk, maar wanneer dat nodig is, is ook nog meer specifiek. Daarvoor is goede en snel inzetbare kennis over het rioolsysteem essentieel en ook over hoe dit op een representatieve wijze met passive samplers is te bemonsteren. Verschillende materialen voor het bemonsteren van virussen in passive samplers zijn vergeleken om de meest efficiënte combinatie te kunnen selecteren. Meerdere qPCR-analyses voor de detectie van infectieziekten zijn met succes ontwikkeld en getest binnen het project, waarmee ook is aangetoond dat snel op nieuwe infectieziekten kan worden ingespeeld.